Rodzaje tachografów – co musi wiedzieć każdy przewoźnik

Tachograf to urządzenie, bez którego w wielu przypadkach legalny transport drogowy jest niemożliwy. Jego zadaniem jest między innymi kontrola czasu pracy kierowców. Sprawdź, jakie są rodzaje tachografów i co zmieniło się w ich kwestii na przestrzeni ostatnich lat.

Rodzaje tachografów – co warto o nich wiedzieć?

• Tachograf to urządzenie, które rejestruje czas jazdy, przerw i odpoczynku kierowcy.
• Istnieją dwa podstawowe rodzaje tachografów – analogowe i cyfrowe.
• Do 31 grudnia 2024 r. w niektórych pojazdach konieczna była wymiana starszych tachografów na modele nowej generacji G2V2.
• Do 1 lipca 2026 r. wszystkie pojazdy, o dopuszczalnej masie własnej od 2,5 tony, stosowane w transporcie wspólnotowym, będą musiały być wyposażone w inteligentne tachografy drugiej generacji.
• Nieprzestrzeganie przepisów związanych z używaniem tachografów może skutkować dla kierowców i przewoźników nałożeniem kar finansowych, a nawet zatrzymaniem pojazdu czy wstrzymaniem licencji transportowej.

Spis treści: 

1. Rola i funkcja tachografu w transporcie drogowym
2. Świat tachografów w pigułce – przewodnik dla przewoźnika
3. Rodzaje tachografów – od klasyki po nowoczesność
4. Pakiet Mobilności a obowiązkowa wymiana tachografów – kluczowe terminy
5. Podsumowanie – znajomość rodzajów tachografów jako obowiązek przewoźnika
6. FAQ – Odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania o rodzaje tachografów

Rola i funkcja tachografu w transporcie drogowym

Tachograf to urządzenie kontrolno-rejestrujące montowane w pojazdach ciężarowych oraz autobusach. Jego główne funkcje obejmują:

• rejestrowanie czasu pracy kierowców zarówno podczas jazdy, jak i przerw oraz odpoczynku,
• zapisywanie prędkości pojazdu i liczby przejechanych kilometrów.

Pierwsze z informacji wykorzystywane są do rozliczeń wypłat oraz podczas kontroli przez organy, takie jak Inspekcja Transportu Drogowego czy Policja – pozwalają one sprawdzić, czy kierowca przestrzega przepisów dotyczących norm czasu jazdy. Drugie są dodatkowo cennym źródłem danych dla przewoźników i mogą być wykorzystywane do przeprowadzania między innymi analiz kosztów eksploatacyjnych pojazdów oraz planowania logistyki przewozów. 

Sprawdź także: Transport drogowy w Unii Europejskiej – najważniejsze zasady

Świat tachografów w pigułce – przewodnik dla przewoźnika

Jeśli jesteś przewoźnikiem, powinieneś wiedzieć, że od lipca 2006 roku wszystkie nowo rejestrowane pojazdy ciężarowe powyżej 3,5 tony oraz autobusy z liczbą miejsc powyżej 9 muszą być wyposażone w tachograf cyfrowy. Starsze modele aut mogą zawierać jego wariant analogowy, jednak i one stopniowo zostaną wycofane z użytku. 

Zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 165/2014 w sprawie tachografów oraz rozporządzeniem (WE) nr 561/2006, określającym czas pracy kierowców w transporcie drogowym, obowiązek stosowania tych urządzeń w wymienionych pojazdach dotyczy wszystkich przewoźników realizujących krajowy i międzynarodowy przewóz rzeczy i osób. 

Jeśli nie zastosujesz się do przepisów związanych z wymogiem instalacji tachografu w aucie, możesz narazić się na wysokie kary finansowe wynoszące do 10 000 zł oraz zatrzymanie pojazdu. W niektórych przypadkach może to skutkować cofnięciem licencji przewozowej.

Rodzaje tachografów – od klasyki po nowoczesność

Jeśli zastanawiasz się, jakie są rodzaje tachografów, powinieneś przede wszystkim wiedzieć, że dzielą się na dwa główne rodzaje – analogowe oraz cyfrowe. Różnią się one między sobą zarówno pod względem technologii zapisu informacji, jak i dostępnych funkcji. Wszystkie rodzaje tachografów analogowych bazują na zastosowaniu papierowych tarcz, tzw. wykresówek. Ich obsługa przez kierowców odbywa się manualnie. 

Tachografy cyfrowe bazują natomiast na zapisie danych w pamięci wewnętrznej oraz specjalnej, indywidualnie przypisanej do osoby kierującej pojazdem karcie. Charakteryzują się tym, że nie wymagają manualnej obsługi. Ich wdrożenie miało na celu minimalizację ryzyka manipulacji przy zapisach danych.

Tachograf cyfrowy – co to jest i jak działa?

Wszystkie rodzaje tachografów cyfrowych rejestrują dane w sposób elektroniczny, eliminując konieczność stosowania papierowych wykresówek. Kierowca korzystający z takiego urządzenia musi posiadać indywidualnie przypisaną do niego imienną kartę chipową, na której zapisywane są informacje o jego czasie jazdy i odpoczynku – dane te muszą być przechowywane przez co najmniej 28 dni. 

Tachograf cyfrowy w każdym pojeździe połączony jest z czujnikami, które umożliwiają precyzyjne rejestrowanie prędkości oraz przejechanych kilometrów. Oprócz tego urządzenie zbiera również dane o lokalizacji podczas rozpoczęcia oraz zakończenia trasy. 

Zapisane przez tachograf cyfrowy dane dotyczące pojazdu są przechowywane w jego pamięci przez co najmniej 365 dni. Jako przewoźnik masz obowiązek regularnie je odczytywać – chociaż raz na 90 dni, a także archiwizować przez co najmniej 12 miesięcy. 

Obecnie w branży transportowej wykorzystywane są trzy rodzaje tachografów cyfrowych:

• G1 – modele pierwszej generacji, wprowadzone na terenie UE od 1 maja 2006 r., mające podstawowe funkcje związane z monitorowaniem czasu pracy kierowców oraz prędkości pojazdów,
• G2V1 – modele drugiej generacji, określane także jako inteligentne tachografy cyfrowe, wprowadzone na terenie UE od 15 czerwca 2019 r., wyposażone w dodatkowe funkcje, takie jak lokalizacja GNSS czy możliwość zdalnego przesyłu danych kontrolnych DSRC, a także bardziej zaawansowane zabezpieczenia antymanipulacyjne,
• G2V2 – ulepszone modele drugiej generacji, których stosowanie w nowych pojazdach jest obowiązkowe od 21 sierpnia 2023 r., wyposażone w bardziej rozbudowany

Tradycyjne rozwiązania, czyli rodzaje tachografów analogowych

Tachografy analogowe były standardem w transporcie drogowym przez kilkadziesiąt lat. Swoje działanie opierają na zapisie informacji na okrągłych tarczach, który odbywa się za pomocą specjalnych igieł. Nanoszą one na papier wykres prędkości oraz czasu prowadzenia pojazdu, obejmujący maksymalnie 24 godziny. Wszystkie rodzaje tachografów analogowych wymagają od kierowcy codziennego wymieniania wykresówek. Zapisane tarcze muszą być przechowywane przez 28 dni w pojeździe, a następnie przekazane Tobie, jako przewoźnikowi, do archiwizacji na co najmniej 12 miesięcy.

Tachografy analogowe, których stosowanie jest nadal dopuszczalne w przypadku transportu krajowego, są obsługiwane przez kierowców manualnie, za pomocą przycisków, do których przypisane zostały określone aktywności – jazda, przerwa czy postój. Z tego względu są podatne na błędy w rejestracji danych spowodowane czynnikiem ludzkim. Nieprzełączona aktywność, źle włożona karta lub jej uszkodzenia to tylko niektóre z przykładów. Dlatego obecnie tachografy analogowe nie są już instalowane w nowych pojazdach. 

Zobacz: Alkohol, zmęczenie, samoleczenie – jak zapobiegać zagrożeniom podczas prowadzenia pojazdów?

Pakiet Mobilności a obowiązkowa wymiana tachografów – kluczowe terminy

Pakiet Mobilności to zestaw regulacji przyjętych przez Unię Europejską i wdrażanych sukcesywnie od lipca 2020 r. Wśród nich znajdują się również przepisy dotyczące wymiany tachografów na nowe, inteligentne modele cyfrowe G2V2 we wszystkich pojazdach wykorzystywanych w transporcie międzynarodowym wyposażonych w starsze generacje tych urządzeń. 

Zgodnie z nimi jako przewoźnik miałeś obowiązek:

• do 31 grudnia 2024 r. wymienić tachografy analogowe i cyfrowe pierwszej generacji w pojazdach zarejestrowanych przed 15 czerwca 2019.,
• do 18 sierpnia 2025 r. wymienić inteligentne tachografy pierwszej generacji na modele G2V2 w pojazdach zarejestrowanych po 15 czerwca 2019 r. 

Dodatkowo jako przewoźnik w przypadku kiedy działasz na trasach międzynarodowych, musisz również pamiętać o tym, że do 1 czerwca 2026 r. wszystkie pojazdy o dopuszczalnej masie całkowitej od 2,5 tony, stosowane przez Ciebie do przewozów muszą zostać wyposażone również w inteligentne, cyfrowe tachografy G2V2.

Podsumowanie – znajomość rodzajów tachografów jako obowiązek przewoźnika

Jako przewoźnik powinieneś wiedzieć, czym różnią się poszczególne rodzaje tachografów analogowych oraz cyfrowych, które stanowią podstawę rozliczania czasu pracy kierowców. Z kolei aby mieć pewność, że Twoja flota jest zgodna z obowiązującymi przepisami, przeanalizuj stan techniczny swoich pojazdów o DMC powyżej 3,5 t. Sprawdź, czy są w nich na pewno zastosowane inteligentne modele tachografów G2V2, aby w przypadku kontroli nie narazić się na ryzyko nałożenia na Twoją firmę wysokich kar, a nawet wykluczenia jej z możliwości działania na rynku unijnym.

FAQ – Odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania o rodzaje tachografów

Jakie są rodzaje tachografów?

Tachografy dzielą się na dwa główne rodzaje – analogowe oraz cyfrowe. Dodatkowo drugie z nich dzielą się również na kilka generacji – G1, G2V1 i najnowszą: G2V2.

Kto ma obowiązek montażu i używania tachografu w pojeździe?

Obowiązek stosowania tachografów dotyczy większości pojazdów ciężarowych powyżej 3,5 tony oraz autobusów z więcej niż 9 miejscami, z wyjątkiem pojazdów specjalnych i zwolnionych z przepisów unijnych.

Do kiedy trzeba było wymienić tachografy w pojazdach na nowe?

Najpóźniej do 31 grudnia 2024 r. trzeba było wymienić urządzenia analogowe i cyfrowe pierwszej generacji w pojazdach o DMC powyżej 3,5 t wykorzystywanych do realizacji transportów międzynarodowych. Od lipca 2026 r. ich stosowanie będzie również obowiązkowe w autach o DMC od 2,5 t.

Jakie kary grożą za nieprzestrzeganie przepisów dotyczących tachografów?

Za brak wymaganego tachografu, manipulowanie zapisami lub niearchiwizowanie danych grożą kary finansowe nakładane na kierowców oraz firmy transportowe sięgające kilkudziesięciu tysięcy złotych, zatrzymanie pojazdu, a nawet wszczęcie postępowania skutkującego cofnięciem licencji przewozowej dla przewoźnika.